Bazıları günümüze kadar korunan, fakat çoğu kaybolmuş, tarihsel kaynaklarda kayıtlı bulunan camiler, İslami dini okullar (medrese), hanlar (kervansaraylar), hamamlar, dervişler için dini yerler (tekke veya zaviye), çeşmeler ve tasavvuf tarikatları, Dobruca’nın Osmanlı İmparatorluğu’nun ayrılmaz bir parçası olduğu 15.-19. yüzyıllar arası döneme ait olağanüstü bir kültürün delillidir.
Osmanlı mirası, hayatın çok çeşitli alanlarında mevcuttur. Dobruca’nınki gibi kalıcı bir Osmanlı mirası, mimaride olduğu kadar halk kültüründe de korunan, özellikle gastronomi ve müzikte kendinsini gösteren bir mirastır. Osmanlı mirasının en önemli parçası, bölgenin ortak mirasının bir kalıntısı olan Balkanlar’ın etnik ve dini çeşitliliğinden oluşan demografik mirastır.
Türk ve Tatar azınlıkları, Dobruca’nın Osmanlı döneminin demografik mirasıdır. Dobruca’daki Türklerin tarihi, Selçuklu prensi İzzeddin Keykavuz ve Derviş Sarı Saltuk Baba önderliğinde, Anadolu’dan gelen Selçuklu Türklerinden oluşan bir grubun, Bizans İmparatoru Sekizinci Mihail Paleolog tarafından dönemin Dobruca’sına 13. yüzyılda yerleştirilmesiyle erken başlar. 14. yüzyıldan 19. yüzyılın sonlarına kadar, Dobruca’nın Osmanlı yönetiminde bulunduğu dönemde, bölgenin Türk-Müslüman kolonizasyonu sürecinde, güçlü bir yerel topluluk haline gelerek Türklerin sayısı gittikçe arttı.
Tatarların bölgedeki varlığı da, Altın Ordu’nun, daha doğrusu Nogay Tatar kabilelerinin Karadeniz’in kuzey kıyısındaki yetkisinin yayılmasıyla bağlantılı olarak yine 13. yüzyıldan kalmadır. Tatarların Dobruca’daki varlığı, Kırım Hanlığı’nın 1475 yılında Osmanlı himayesine girmesinden ve 1783’te Rus İmparatorluğu tarafından Hanlığın dağıtılmasından sonra ve ayrıca 1853-1856 yılları arasındaki Kırım Savaşı’nın bir sonucu olarak Kırım’dan ardı ardına dalgalar halinde göç etmeleriyle birlikte, aynı Osmanlı döneminde artmıştır.
Günümüzde, Dobruca’daki Türkler ve Tatarlar zengin ve çeşitli bir mirasa sahiptir. Ancak bu miras toplulukların yalnızca küçük bir bölümünde, hiç etkileşimli olmayan ve genel olarak toplumun erişimine uzak, kendi özünde canlı olarak tutulmaktadır. Bu nedenle, Dobrucalı Türklerin ve Tatarların bu zengin kültürüne karşı duyarlılık ve farkındalık yaratmanın yollarını aramayı gerekli gördük.
2019 yılında Etnik İlişkiler Departmanı ve Ulusal Azınlıkların Sorunlarını Araştırma Enstitüsü tarafından başlatılan MİRAS isimli proje iki toplumun sanal bir müzesini oluşturarak, Dobruca’daki Türklerin ve Tatarların tarihi ve kültürel mirasını kıymetlendirmeyi amaçlıyor. Söz konusu proje bu kültürel hazinenin neredeyse eksiksiz bir sanal galerisi olarak hayal edilmiştir. Galeri, bir görüntü arşivinden daha fazlasıdır; 850’den fazla fotoğraftan oluşan, Osmanlı objeleri, geleneksel parçalar, eski ve daha yeni görüntüler, kartpostallar, video ve ses kayıtları içeren, hepsi tematik olarak anlar, yerler, duygular, arayışlar, arzular, umutlar döngüsü içinde düzenlenmiş, kısacası Dobruca’daki Türklerin ve Tatarların kimliğini oluşturan her şeyi kapsyan bir koleksiyondur.
Tematik alanlar galerinin yörüngesine işaret eder ve ilgilenen herkese görüntü, hareket ve ses yoluyla iki toplumun kültürel bir albümünü sunar. Sergilenen eserlerin fotoğrafları, 20. yüzyılın başından beri dokümantasyon ve koleksiyon çalışmaları yürüten kültür ve araştırma kurumlarına aittir. Sanal müze ayrıca, serginin güçlü görsel koordinatını güçlendirmek ve en otantik aktif katılım hissini yaratmak için medya ve yeni medya materyalleri de içeriyor. Bazı materyaller iki toplumun üyelerinden ya da Türkleri ve Tatarları temsil eden kuruluşlardan geliyor.
De ce MIRAS? Miras este un cuvânt comun limbilor turcă și tătară, care înseamnă același lucru, moștenire.
Türklerin ve Tatarların tarihi hakkında daha fazla bilgi:
Construcția identitară la comunitățile turcă și tătară din Dobrogea, Studii de atelier. Cercetarea Minorităților Naționale din România. Working Papers in Romanian Minority Studies, nr. 49, Institutul pentru Studierea Minorităților naționale, Cluj Napoca, 2013, https://ispmn.gov.ro/node/construcia-identitar-la-comunitile-turc-i-ttar-din-dobrogea.
Turc Tătar sau Turco Tătar. Probleme ale Identității la Comunitățile turcă și tătară din Dobrogea. Turk, Tatar or Turkish-Tatar. Identity Problems in the Turkish and Tatar Communities in Dobruja, Working Papers in Romanian Minority Studies, Nr. 58, Institutul pentru Studierea Problemelor Minorităților Naționale, Cluj Napoca, 2014, http://ispmn.gov.ro/uploads/ISPMN%20WP%2058-16-04(1).pdf.
Adriana Cupcea (editor), Turcii și tătarii din Dobrogea, Editura Institutului pentru Studierea Problemelor Minorităților Naționale, Cluj Napoca, 2015, https://ispmn.gov.ro/nodes/term/slug:carti.
Adriana Cupcea, Manuela Marin, Metin Omer, Seminarul Musulman din Medgidia. Documente și Memorie. The Muslim Seminary in Medgidia. Documents and Memory, Editura ISPMN, Cluj Napoca, 2016, https://ispmn.gov.ro/nodes/term/slug:carti.
Adriana Cupcea și Kozák Gyula (coord.), Istorie și identitate la turcii din Dobrogea, Editura ISPMN, 2017, https://ispmn.gov.ro/nodes/term/slug:carti.
Metin Omer și Adriana Cupcea (coord.), Un destin la Marea Neagră. Tătarii din Dobrogea, Editura ISPMN, 2017, https://ispmn.gov.ro/nodes/term/slug:carti.