Antĭk çağlardan bĭr asır ewelge qadar imparatorlukların sınırı bolgan Tuna ve Denĭz arasındakĭ tabılgan Dobroca topraqları, âlâ Osmanlı mirasĭna baylıdır. XV.yüzcılında, Roma İmparatorluğu’nın eskĭ Bizans imparatorluqları tarafından Osmanlı yönetĭmĭnĭň qurulması, Tuna ve Qaradenĭz arasındakı topraqların dört asırdan fazla bĭr süredĭr, Kün tuwardan bo topraqlarga ketĭrĭlgen maddĭ em de manevĭ kültür colı man, Türkiye’nĭn Anadolu qademelĭ aynası bolıp col aştı. Dobroca topraqlarında bazı Camĭler, medreseler, hammamlar, zavieyeler em de çeşmeler künĭmĭzge qadar qorınıp saqlangandır, bazılarıda yoq bolgandır, ama bütĭn bo Osmanlı eserlerĭ XV-XIX asırlar arsındakı tarĭhĭ qaynaqlarda qaydetĭlgendĭr. Osmanlı mirası, hayatın er qısımında er dalında mevcuttur. Osmanlı mirası Dobroca’nıň mimarĭde tabılganınday aynı zamnda qala kültürde de qorınıp kelgendĭr, ekĭncĭ özellĭkmen de gastronomi ve müzikte tespĭt edĭlebĭlĭr. Osmanlı mirasının en önemlĭ parşası, bölgenĭn ortaq mirasınĭň bĭr ĭzĭ bolgan Balkanlar’ın etnĭk ve dinĭ çeşitlĭlĭğĭnden oluşqan demografik mirastır. Dobroca’da yaşamaqta bolgan Tatar em de Türk azınlıqlar, Osmanlınıň zamanından demografik misastır. Dobruca’da Türklerĭn tarihi, 13. yüzcılın başlarında Selçuklu prensĭ İzzeddin Keykavuz ve derviş Sarı Saltuk Baba önderlĭğĭnde, o zananlarda Anadolu’dan Selçuklu Türklerĭnden bĭr grubın Bizans İmparatoru VIII.Michael Palaeologus tarafından Dobruca’ga yerleştĭrĭlmesĭmen başlar. XIV yüzyıldan XIX yüzyılın sonına qadar, Dobroca’nın Osmanlı idaresĭ dönemĭnde, bölgenĭn Türk-Müslüman qolonizasyonı sürecĭnde, sayıları ket kete taa pazla arttı em de quwetlĭ bĭr cerlĭ toplulıq halĭne keldĭ. Bölgedekĭ Tatarların barlıgı’da onüçĭncĭ yüzcılına qadar uzana em de Altın Orda’nın, özellĭkmen de Nogay Tatar qabilelerĭnĭň Kuzey Karadeňĭz qıyısındaqı otoritesĭne dayanadır. Dorbroca topraqlarında Tatarların barlıgı Osmanlı dönemĭnde taa da artı, aynı zamanda 1475’te Qırım Hanlıgı Osmanlı qorumasına qırdıö taa soňra 1783’te Çarlık İmparatorluğı tarafından Hanlığın qaldırılmasından soňra em de 1853-1856 Qırım Savaşı’nıň bĭr sonucı bolıp ket kete taa quvwetlĭ halge geldĭ. Künĭmĭzde, Dobroca Türklerĭ ve Tatarları zengĭn em de çeşĭtlĭ miraska sayiplerdĭr, yalnız toplumın bĭr qısmınıň ĭş düzeyĭnde yaşarlar, genel baqışta toplum içün interaktif tuwıldır. Bo münasebetmen Türkler ve Tatarlar Dobruca’nın bo zengĭn kültürĭne duyarlılıq ve farqındalıq yaratmanın collarınıň qaramaga kereklĭ kördĭk.
MIRAS – Ekĭ toplumın sanal bĭr müzesĭnĭ canlandırıp Dobroca’dakĭ Türk ve Tatarların tarĭhĭ em de kültürel mirasından yararlanmaq üşĭn Etnik Ĭlĭşkĭler Depatmanın em de Ulusal Azınlık Sorunları Araştırma Enstĭtüsĭ tarafından 2019 senesĭnde başlatılgan projesĭdĭr. Bo kültürel hazinenĭn neredeyse eksĭksĭz bĭr sanal galerisĭ bolgan hayal etĭlgen bĭr projedĭr.
Galeri, bĭr körüntĭlĭ arşivĭnden taa fazlasıdır; 850’den fazla fotoğraf, Osmanlı dönemĭnden qalan kĭymetlĭ eşyalar, eskĭ ama aynı zamanda künĭmĭzden resĭmler, qartpostallar, video ve ses qayıtları, epsĭ tematik bolıp tertĭplengen koleksĭondĭr. Dobruca’da Türklerĭn ve Tatarların kĭmlĭğĭnĭň sĭmgelegen cerler, anılar, arayışlar, umutlar qısacası er şey tabıladır.
Tematik alanlar galerinĭň yörüngesĭne işaret etĭle em de ekĭ toplumın kültürel bĭr albümüman erkezsge körüntĭ, hareket ve ses colıman sunulmaqtadır. Sergĭlengen eserlerĭn resĭlerĭ, 20-ncĭ yüzcılın başından berĭ belgelendĭrme ve çalışmalar yapan kültür ve araştırma qurumlarına ait. Sanal müze sergĭnĭn kuwetlĭ görsel koordinatını kuvewtleştĭrmek ve en otantĭk aktif qatılım düygüsĭn yaratmaq üşĭn medya em de canı medya malzemelerĭnde dahil ete. Bazı malzemeler ekĭ toplumın özlerĭne ait em de üyelerden ya da Türklerĭn ve Tatarların temsĭl etken quruluşlar tarafından kelgendĭr.
Neden MİRAS? Miras, Türkçe em de Tatarcada ortaq bĭr kelimedĭr, aynı anlamına kelĭr.
Türklerĭn em de Tatarlarınıň tarihĭ aqqında taa köp bĭlgĭ:
2013’te Dobruca’dakı Türk ve Tatar topluluqlarında kĭmlĭk inşası, Atölye şalışmaları. Romanya’dakı Ulusal Azınlıklar Araştırması. Romanya Azınlık Şalışmalarında Şalışma Raporları, no. 49, Ulusal Azınlıklar Araştırma Enstitüsĭ, Cluj Napoca,https://ispmn.gov.ro/node/construcia-identitar-la-comunitile-turc-i-ttar-din-dobrogea.
Tatar Türkĭlerĭ mı ya da Türk Tatralar mı. Dobrogea Türk ve Tatar toplumlarında kĭmlĭk sorunları Romanya Azınlık Şalışmalarında Şalışma Raporları, no. 58, Ulusal Azınlıklar Araştırma Enstitüsĭ, Cluj Napoca,2014. http://ispmn.gov.ro/uploads/ISPMN%20WP%2058-16-04(1).pdf.
Adriana Cupcea (editor),Dobroca’dakĭ Türkler ve Tatarlar, Ulusal Azınlıklar Araştırma Enstitüsĭ Yayın Üyĭ, Cluj Napoca,2015, https://ispmn.gov.ro/nodes/term/slug:carti.
Adriana Cupcea, Manuela Marin, Metin Omer, Mejdiye Müslüman Medresesĭ. Belgeler em de afıza. The Muslim Seminary in Medgidia. Documents and Memory, Editura ISPMN, Cluj Napoca, 2016, https://ispmn.gov.ro/nodes/term/slug:carti.
Adriana Cupcea și Kozák Gyula (coord.), Dobroga Türklerĭnde kĭmlĭk ve tarih, ISPMN Yayın Üyĭ, 2017, https://ispmn.gov.ro/nodes/term/slug:carti.
Metin Omer și Adriana Cupcea (coord.), Kara Deňĭzde bĭr qader. Dobroca Tatatarları, ISPMN Yayın Üyĭ, 2017, https://ispmn.gov.ro/nodes/term/slug:carti.