(1-ncĭ bölüm) MULTIMEDIA BAGLANTISI

Hıdırlez / Qıdırlez, zamanın dönüşĭmĭn işaret etken, profilaktik uygulamaların ewelden şekĭllendirmek içün ekĭnoktal bĭr qutlamadır. Şifa em de sağlıq içün, tawdan toplangan yeşĭllĭklerĭn, taze qozı etın aşamaq adettendĭ.  Qıdırlez künĭnde Canı ay tuwganda bĭr qopqa temĭz su man mezarlĭk ziyaretĭne ketkenĭn anlata. Temĭz suga qızlar bĭrer yüzĭk ata edĭler, soňra delĭkanlĭlar qopqadan qızlar atqan yüzĭklerĭn şĭgara edĭler, o zaman yüzikke köre qızlar man delĭkanlĭlar tanışıp üy qurma niyetĭne colga şıga edĭler. Künĭmĭzde bo adetler coytıldı dep aytsaq yerĭndedĭr. (Anlatqan: C. G., n. 1963, Tulça, 2017’de Tulça’da Al. Chiselev yapıgan mulaqat). Qıdırlez,sırasında köpten köp gelenksel oyınlar da oynay edĭler: Aqay hawası, Çoban oyunu, Dört qız, Emir Celal, Qaytarma, Qırım çiftetellisi, Duwak horanı, Yawlıq/ Mendil , Yüqseq minare. Caşlar öz aralarında tatar Qüreşĭne de qatıla edĭler.

Qıdırlez bayramı farklı uygulamalarının em de törenler ortaga şıgara: bĭrĭ layĭk  em de sosyal ekĭncĭsĭ dĭnĭ tarafı ön planda onların arasındakĭ  mezrlĭk ziyaretĭ em de duwalar okımaqtır. Dobroca da yaşaqan türklerĭn arasında Qıdırlez künĭnde  dair layĭk alışqanıqların arasında temĭzlenmek üşĭn ateş atlamaq, su kenarĭnda, twuda veya bĭr bayıda tabışmaq  ya da qutsal bĭrqabır ziyaret etmektĭr, caş qızlarınarasında yaygın bolgan em de kĭmlermen üylenecek amaçı man yapılgan temĭz qapqada tabılgan suw ĭşĭne yüzĭk atmaqtır, aynı zamanda başka bĭr riayetke köre 5 Mayıs keşesĭ bĭr tĭlek tutmak üşĭn bütĭn eskĭ eşlarından qurtulmaq amacıman onların tĭşarka şıgarıp atmaqtır.

Qıdırlez künĭnde  Tatarlar arasında şayırdan qalaqay tıgırtmaq adetĭ bar edĭ,  maqsadı tüşken qonuma bağlı edĭ em de o sene bollıq ve bereket bolacagın sĭmgesĭ edĭ; aynı zamanda Qızır keşesĭnde bütĭn qapaqlı qapların awuzları aşıq bĭrakĭlmasĭ bolıqnı  sĭmgesĭ edĭ; başka adetler küreş, at yarışmaları, şıň aytmaq, cai qızların arasında salıncaq ta sallanmaq tertĭplene edĭ. Bo adetler 5 Mayıs ta yer alsa, o zaman Tatar küreşĭ dep geşe edĭ. Aynı zamanda tepreşte ya da Qıdırlez künĭnde taze nane men qozı’dan sorpa, pırzola, botqa yasala edĭ. Adetlerĭn başınd akelgen maylı qalakaq, oňın yanında cantıklar, sarıburmalar, köbeteler em d eboqşalar önemlĭ bĭr yer tuwtmaqtadır. Qalaqayňın çeşĭtlerĭ arasında qoy mayıman em de sıcıqlı yasala edĭ. Qalaqayňın önemĭn em de bereket sĭmgesĭ bolganın qartlada üyĭn temelĭne yerleştĭrmek adetĭn köremĭz. Qıdırlez bayramıňın sosyal önemlerĭ de insanlar arasında paylaşmaq em de yardımlaşmaq önemĭnĭň yansıtmaqtır.  50-60 sene ewel zamanlarda mezarlıq baya uzaqlıqta bolganı üşĭn, Tulça,  Colina, Murighiol, Mahmudia ve Isacca’da yaşagan tatarlar em de türkler, Dealul Monumentului degen yerde tabışa edĭler, duwa etken soňra, sĭpra qurula edĭ, soňra aralarında köpten köp spor faaliyetlerĭn organize ete edĭler. Künĭmĭzde tabışmaq noqtası canı mezarlıq. Ciucurova qalqı köynĭn tawında tabışalar.  (dr. Iuliana Titov,Tulça Etnografya ve Halq Sanatı Müzesĭ ).